This page is still in preparation, but may nevertheless be of interest in its incomplete state.

Kunst. Dirk Schäfer. Wie Dirk Schäfer is, wat hij voor het muziekleven betekent — hoeven wij dat eigenlijk nog te zeggen. Wij hebben het zo vaak mogen trachten te getuigen; trachten, want wat hij geeft kan het woord slechts aanduiden, niet omschrijven. En wanneer hij optreedt, dan vindt hij een talrijke schare getrouwen om zich heen verzameld, omdat men weet, dat het hem gegeven is, het allerhoogste, het aller innigste te zeggen, wat de grote meesters in hun scheppingen hebben geopenbaard. Elke klavier-avond van Schäfer is daardoor op zichzelf weer een openbaring, een onthulling van nieuwe, ongekende geheimenissen. Ook voor hemzelf. Immers, voor iemand als Schäfer is het uitvoeren van een kunstwerk geen spelen, geen zo getrouw mogelijk mechanisch weergeven van het overgeleverd notenbeeld zonder meer. Hij is geen speler, maar herschepper. Het belangrijkste staat voor hem niet in, maar tussen, achter de noten. Die noten zijn voor hem enkel aanduidingen, wegwijzers naar het mysteriën- en dromenrijk, welks wonderen bij verder voor ons moet doorgronden. En dat rijk is onbegrensd; hoe verder men er in doordringt, hoe dieper het blijkt, elke onthulling vertoont weer een nieuw geheim. En daarom is Schäfer's artistieke arbeid een voortdurende worsteling. In de eerste plaats met het wezen van de kunst, waaraan hij zich wijdt. In de tweede plaats niet de techniek, omdat elk nieuw inzicht weer een eigen wijze van uitdrukking eist. Het publiek weet dat zo niet. Want voor zijn publiek komt hij steeds als een wijze, een weter. Wat hij schenkt, maakt de zuivere indruk van iets wat doorschouwd, wat overwonnen is, en dus het gevoel geeft, van een openbaring, een bevrijding, een verheffing. Ook van een stellige overtuiging. Doch daarom niet van een apodictische verkondiging: zó is het; niet anders. Want daarvoor kent Schäfer uit eigen ervaring te goed het gevoel van niet-weten, van moeten-zoeken. Zijn overtuiging is bevochten, en derhalve kan hij zich zuiver indenken in de geestestoestand van hen, die nog vóór het probleem staan en de gave missen, uit eigen kracht tot een oplossing te komen. Maar hij kent ook de voldoening van het overwinnen. En aldus klinkt in zijn herscheppingen ook altijd iets van de verrukking van iemand, die een geheim heeft doorgrond en het anderen kan verklaren. Inmiddels is Schäfer bij elk optreden in het openbaar zelf alweer verder. Ik zei het reeds: het rijk, waarvan de muziek spreekt, is onbegrensd. Achter elk ontsluierd geheim schemert een ander, dieper mysterie. En terwijl Schäfer ons de pas verworven en veroverde ontdekkingen laat horen, ziet hij weer nieuwe problemen, die zijn geest bezighouden. De ontdekkingsreis vangt opnieuw aan. En wie hem van meer nabij kennen, weten hoe voor hem elke klavieravond al speelt hij voor de zoveelste maal Beethoven's Appassionata, Chcpin's Préludes, Franck's Prélude, Choral et Fugue en wat zijn universeel répertoire ook bevat, een moeizame, nauwgezette, hardnekkige, geduldige voorbereiding is, als stond hij voor een nieuwe taak. Maar dit is inderdaad voor hem ook: telkenmale gaat hij weer op verdere veroveringen uit; geestelijk om de nieuwe problemen op te lossen, technisch om het pas-ontdekte ook naar de aard in oneindig fijne nuanceringen van klank en ritme zuiver te realiseren. En daarom geven zijn klavieravonden, geeft een herhaling van welk werk ook, telkenmale weer iets; bijzonders. Dat enige zucht om door iets eigens te treffen, te épateren, hieraan ten enenmale vreemd is, vraagt na de voorafgaande uiteenzetting geen betoog. Wie Schäfer's klavieravonden min of meer geregeld volgt, voelt in de wijziging van zijn opvatting, van zijn speelmanier niets grilligs, doch integendeel een streng-logische ontwikkeling, een gestadige verinnerlijking. Hoe virtuoos hij ook kan spelen, elke gedachte aan uiterlijk virtuositeit is bij hem volstrekt uitgesloten. Hetgeen weer niet wil zeggen, dat hij à tout prix alles „vergeestelijkt" — daarvoor is hij weer te goedde universele stijlkunstenaar. Het speels-gracieuze van een Couperin, een Rameau, het „spielfreudige" van een Scarlatti, het pralend-virtuoze van een Liszt is hem evenzeer vertrouwd als het diepzinnige van een Beethoven, het monumentale van een Bach, het intensief-muzikale van een Mozart of een Schubert. Hij kan heel bewust laten voelen, dat Beethoven's opus 2 iets anders is dan diens opus 111. Maar speels, virtuoos of fantasmagorisch — men voelt in elk zijner vertolkingen zijn persoonlijkheid opgelost in de geest van het kunstwerk en het spel van alle materie bevrijd. Ziehier, heel in het kort, wat bij, verschillende gelegenheden al meer is gezegd, doch thans, nu men zich opmaakt, onzen meesterpianist te huldigen, even geresumeerd moge worden. Het is lang niet volledig; ik zou veel meer kunnen zeggen, doch ik meen mij te kunnen bepalen tot een enkele aanduiding van hetgeen ik als het essentieel-persoonlijke van de kunstenaar Schäfer heb leren verstaan. Maar wel zou ik nog willen accentueren dat, zo men Schäfer 's betekenis als heel bijzonder herscheppend kunstenaar hier heeft leren erkennen, de weg tot de erkenning geen spelevaart is geweest. Zó lang ligt de tijd, dat hij, als elk Nederlander, voor een klein groepje belangstellenden speelde, niet achter ons. Schäfer heeft het zichzelf daarbij niet gemakkelijk gemaakt, of liever, zijn op het zuiver ideale gerichte natuur maakte het hem zeer moeilijk, zich "wat men noemt een „carrière" te veroveren. Zijn ontwikkeling tot rijp kunstenaar viel geheel in de periode, waarin Nederland het bezit van een eigen grootheid eenvoudig voor onmogelijk hield, tenzij de betrokkene in de vreemde als zodanig was geautoriseerd. En het lag volstrekt niet in Schäfer’s aard om reizend virtuoos te worden, al bezat hij daardoor alleszins de uiterlijke hoedanigheden; alles wat in hem was, verzette zich ertegen, met de bagage van een dozijn paradestukken van land tot land, van stad tot stad te reizen. Hij is in zijn eigen land gebleven en heeft hier zijn ongelovig, twijfelend publiek stap voor stap veroverd, zonder attesten van buitenlandse successen kritieken. Er ligt wel iets van ironie in het feit, dat hij de beslissende slag heeft moeten leveren met zijn monumentale historische klaviercycli, waarvan ten slotte de uiterlijke monumentaliteit het publiek heeft ingepakt. Maar goed — toen is men naar hem gaan luisteren en hij heeft zijn publiek niet alleen gehouden, maar het ook zien groeien, niet door nieuwe krachtdaden, maar enkel door de zuiverheid, de intimiteit en de waarachtigheid van zijn kunst. Hij heeft daarbij ook voor andere landgenoten de weg geëffend. En eerst toen hij in eigen land zich erkend voelde, is hij met de getuigenissen van ons land, na vreemde gegaan, om daar te tonen, dat ook Nederland iets vermag, waartoe mem alleen een niet- Nederlander in staat achtte. Alleen al hierom verdient hij ons aller hulde. Zeker — het is billijk, dat men allereerst in Schäfer de pianist, de componist eert. Maar laat ook de Nederlander in het algemeen, ook wat niet direct tot de muziekwereld behoort, door bij te dragen in de huldiging, tonen, dat men daadwerkelijk weet te appreciëren, wat Schäfer als Nederlander voor zijn eigen land heeft bereikt langs de moeilijke, maar eerlijke rechte lijn.